Bruksizm – czym naprawdę jest i jak go skutecznie leczyć?

Bruksizm jest zaburzeniem polegającym na mimowolnym zaciskaniu szczęk oraz zgrzytaniu zębami, najczęściej występującym podczas snu, choć czasem pojawia się także za dnia. Ten problem dotyczy zarówno dorosłych, jak i dzieci. Choć wiele osób uważa go głównie za problem stomatologiczny, w rzeczywistości jest to zaburzenie o złożonych przyczynach, mające swoje źródło nierzadko w zaburzeniach neurologicznych lub stresie.

Co to jest bruksizm?

Bruksizm definiowany jest jako niekontrolowane zaciskanie i zgrzytanie zębami, związane z mimowolną aktywnością mięśni żucia. Wyróżniamy dwa podstawowe rodzaje bruksizmu:

– bruksizm nocny (sen): występujący podczas snu, co sprawia, że osoba cierpiąca na to schorzenie rzadko dostrzega sama objawy.

– bruksizm dzienny (świadomy): osoba zaciska zęby nieświadomie w ciągu dnia, zwłaszcza kiedy jest zestresowana lub skoncentrowana na wykonywaniu jakiegoś zadania.

Objawy bruksizmu są różnorodne i nie zawsze jednoznaczne – mogą obejmować m.in. bóle głowy, migreny, bóle w obrębie żuchwy, karku czy pleców, a także zwiększone napięcie mięśniowe. Z dłuższej perspektywy może prowadzić również do uszkodzenia szkliwa zębów, odsłonięcia ich korzeni, utraty szkliwa i przyspieszonego ścierania powierzchni zębów, co z kolei zwiększa ich wrażliwość na bodźce zewnętrzne.

Przyczyny bruksizmu

Bruksizm jest zaburzeniem wieloczynnikowym – oznacza to, że zazwyczaj wiąże się nie tylko z jednym, konkretnym źródłem problemu. Najczęściej wymieniane przyczyny obejmują:

– stres, lęk i emocjonalne napięcie;

– nieprawidłowy zgryz (zaburzenia okluzyjne);

– schorzenia neurologiczne oraz niektóre zaburzenia snu (np. bezdech senny);

– predyspozycje genetyczne;

– częste picie kawy, alkoholu oraz stosowanie niektórych leków.

Jak zdiagnozować bruksizm?

Zdiagnozowanie bruksizmu jest kluczowym krokiem do skutecznego leczenia. Jeśli podejrzewasz u siebie ten problem, w pierwszej kolejności powinniśmy udać się do stomatologa. Lekarz dentysta może ocenić stan uzębienia i określić, czy widoczne są charakterystyczne uszkodzenia związane z zaciskaniem zębów. Często pomocne mogą być także konsultacje u lekarza neurologa, psychiatry lub psychologa, którzy pomogą ustalić emocjonalne lub neurologiczne źródło bruksizmu.

Metody leczenia bruksizmu – jak skutecznie sobie z nim radzić?

– Szyny relaksacyjne – jest to jedna z podstawowych metod leczenia stomatologicznego. Stomatolog dobiera indywidualnie dopasowaną szynę, którą pacjent zakłada na noc. Szyna chroni uzębienie przed dalszym ścieraniem, zmniejsza napięcie mięśni żucia oraz łagodzi nieprzyjemne objawy towarzyszące bruksizmowi.

– Redukcja stresu i napięcia – w wielu przypadkach kluczowym krokiem do złagodzenia objawów jest nauka zarządzania stresem. Pomocna jest psychoterapia, techniki relaksacyjne (np. medytacja, joga, trening autogenny), aktywność fizyczna czy praca nad właściwą higieną snu.

– Fizjoterapia i terapia manualna – specjalista fizjoterapeuta lub terapeuta manualny może skutecznie pomóc zmniejszyć napięcie w mięśniach twarzy, karku i szczęki poprzez masaże, ćwiczenia rozluźniające czy odpowiednie metody mobilizacji tkanek.

– Farmakologia – w niektórych przypadkach lekarz może zalecić środki przeciwlękowe lub leki rozluźniające mięśnie. Ta forma leczenia stosowana jest rzadziej i zwykle krótkoterminowo, głównie w sytuacjach szczególnie nasilonych napięć mięśniowych i emocjonalnych.

– Toksyna botulinowa – ta metoda lecznicza, coraz częściej wykorzystywana w medycynie estetycznej i neurologii, znalazła również zastosowanie w leczeniu szczególnie trudnych przypadków bruksizmu. Dzięki miejscowemu podaniu toksyny botulinowej w mięśnie żwacze możliwe jest skuteczne zmniejszenie napięcia mięśniowego oraz ograniczenie siły zaciskania zębów. Zabieg ten jest bezpieczny, jednak ma charakter czasowy i wymaga powtarzania mniej więcej co kilka miesięcy według zaleceń specjalisty.

Jak wybrać najlepszą metodę leczenia bruksizmu – czyli kluczowa rola specjalisty

Bruksizm jest problemem wielowymiarowym, którego nie należy lekceważyć, ponieważ nieleczony prowadzi do poważnych konsekwencji zdrowotnych i pogorszenia komfortu życia. Skuteczność leczenia zależy od właściwej diagnozy i dobrania indywidualnej strategii terapeutycznej. Kluczowe jest wdrożenie odpowiedniej terapii stresu, zastosowanie dopasowanych metod stomatologicznych (szyny relaksacyjne, korekta zgryzu), a także wsparcie dodatkowymi terapiami, takimi jak fizjoterapia lub toksyna botulinowa w wybranych przypadkach.

Pamiętajmy jednak, że każda metoda terapeutyczna powinna być skonsultowana z lekarzem specjalistą, który dobierze leczenie odpowiednio dostosowane do indywidualnych potrzeb i przyczyn pojawienia się problemu.