Konchoplastyka a chrapanie: czy zabieg małżowin nosowych ukróci chrapanie?

Chrapanie jest zjawiskiem powszechnym. Dokucza współlokatorom i może być pierwszą oznaką istotnych problemów zdrowotnych. Chrapiący nie ma świadomości, że nocne dźwięki wywołują mikro wybudzenia. Pogorszają jakość snu i powodują poranne zmęczenie. W sumie wiele elementów odpowiada za wibracje tkanek w okolicach gardła lub nosa. Choćby czynniki anatomiczne, nadwaga, używki i tryb życia. Drożność nosa jest krytyczna dla prawidłowego oddychania, a zablokowane kanały nosowe wymuszają oddychanie ustami. Dochodzi do intensywnych drgań miękkich tkanek, a w rezultacie generuje nieprzyjemny odgłos chrapania. Desperacko szukamy rozwiązania – od plastrów na nos, przez aparaty ortodontyczne, po specjalne maski wspomagające, po zabiegi endoskopowe.

Związek między małżowinami nosowymi a chrapaniem

Małżowiny nosowe (zwane także konchami) odpowiadają za wstępne przetwarzanie powietrza: nawilżenie, ogrzanie i oczyszczenie z zanieczyszczeń. Tylko prawidłowa budowa i właściwa elastyczność umożliwią swobodny przepływ tlenu, w efekcie komfort oddychania. Jeśli konchy przerastają, rozbudowane tkanki zawężają kanały nosowe. Taki stan wymusza oddychanie ustami, bo organizm poszukuje łatwiejszej drogi dla tlenu – zwłaszcza podczas snu. Niestety, wdychanie i wydychanie powietrza przez usta w pozycji leżącej często generuje chrapanie. chrapanie to zjawisko wieloczynnikowe. Kłopoty potęguje nadwaga, wiotkość tkanek gardła i skrzywiona przegroda nosa. Jeśli niedrożne kanały nosowe to główna przeszkoda, poprawienie ich drożności będzie kluczowe dla zahamowania wibracji tkanek. Z kolei właściwie wentylowana jama nosowa wspiera naturalny tor oddychania, ogranicza konieczność otwierania ust podczas snu i finalnie wycisza dźwięki chrapania. Dlatego laryngolodzy często analizują stan małżowin nosowych na początku diagnostyki przyczyny chrapania.

Przerost małżowin i chrapanie

Nadmiernie rozrośnięte konchy nosowe blokują strumień powietrza w nozdrzach. Kiedy wieczorem człowiek kładzie się do łóżka, w pozycji leżącej i przy stosunkowo zrelaksowanych tkankach śluzówka konch może dodatkowo puchnąć, i jeszcze bardziej zwęża światło nosa. Skutek? Ograniczenie swobodnego przepływu sprawia, że a organizm spontanicznie przechodzi na oddychanie ustami. Przy takim wdechu powietrze przechodzi przez otwarte usta i wprawia w rezonans struktury w gardle. Drgające podniebienie miękkie i języczek są wtedy głównym źródłem dźwięków. Dodatkowo tkanki rozluźnione w czasie snu, przy ograniczonym wspomaganiu przepływu od strony nosa, podlegają większym wibracjom. W skrajnych przypadkach niedrożność nosa wzmaga całkiem intensywny hałas. Efekt jest taki, że partner lub partnerka narzeka na zły sen, a sam pacjent też rano budzi się zmęczony. Co gorsza, gdy przerost małżowin nosowych trwa latami, chory przyzwyczaja się do dyskomfortu i nie lekceważy jakość snu. Zazwyczaj przywrócenie normalnego przepływu powietrza przez jamę nosową pomaga odzyskać większą kontrolę nad oddychaniem podczas snu i ograniczyć zjawisko przerywanego, głośnego oddechu.

Na czym polega konchoplastyka

Zabieg nakierowany na zmniejszenie objętości małżowin nosowych, ale z zachowaniem funkcji nawilżania i ogrzewania powietrza. Lekarz nie usuwa całej konchy. Zamiast tego przycina bądź modeluje przerośniętą tkankę, czasem usuwa fragmenty odpowiedzialne za nadmierne zgrubienie. Najpopularniejsze są metody małoinwazyjne: radiofrekwencję, laser lub ultradźwięki. Radiofrekwencja (RF) opiera się na wykorzystaniu energii fal radiowych. Rozgrzewa i obkurcza tkanki konchy, ogranicza krwawienie i ból. Laser zapewnia precyzyjne nacięcie i koagulację jednocześnie. Natomiast ultradźwięki rozbijają tkanki. Wybór techniki zależy od doświadczenia operatora, stanu zdrowia pacjenta i zakresu zmian. Często konchoplastykę wykonuje się jednocześnie z innymi procedurami. Na przykład z korektą przegrody nosowej (septoplastyką), gdyż obie nieprawidłowości Często współistnieją i potęgują trudności w oddychaniu. Zabieg wykonuje się zwykle w znieczuleniu miejscowym lub ogólnym w warunkach sali operacyjnej, a pacjent wraca do domu nawet po kilku godzinach.

Jeżeli przerost małżowin nosowych był wiodącą przyczyną niedrożności, to zaraz po ustąpieniu obrzęku pooperacyjnego pacjent ma szansę odczuć dużą ulgę. Swobodniejszy przepływ przez nos oznacza, że podniebienie miękkie i język nie wibrują intensywnie, w efekcie czego chrapanie może znacznie ustąpić.

W przypadkach, gdy chrapanie ma jednocześnie dodatkowe przyczyny, poprawa może nie być zadowalająca. Zdarza się też, że problem podtrzymuje otyłość, używki, krzywa przegroda, polipy lub obrzęki alergiczne. Niemniej konchoplastyka radzi sobie z jednym z najbardziej typowych mechanizmów niedrożności nosa. Efekt zabiegu zależy od tego, jak organizm reaguje na zmniejszenie konch – niekiedy konieczne są dodatkowe metody wsparcia (np. leczenie alergii), aby w pełni wyeliminować problemy nocnego chrapania.

Technologia w konchoplastyce

Konchoplastyka ewoluowała pod kątem bezpiecznych technik leczenia. Radiofrekwencja zmniejsza objętość małżowin dzięki oddziaływaniu ciepła w głębszych warstwach tkanek. W podobny sposób działa laser – wiązka światła o precyzyjnej długości fali tnie i koaguluje jednocześnie. Ogranicza krwawienie i ułatwia staranne wymodelowanie zniekształconej konchy. Metody ultradźwiękowe za pomocą wibracji o wysokiej częstotliwości rozbijają tkanki. W perspektywie jest bardziej zaawansowana robotyka. To wciąż eksperymentalny obszar, jednak precyzja systemów sterowanych komputerowo da chirurgom nieosiągalną wcześniej finezję przy pracy w niewielkiej jamie nosowej. Kolejny przełom nadejdzie wraz z powszechnym drukiem 3D. Wszystkie te innowacje podporządkowane są wspólnemu celowi: skutecznemu i małoinwazyjnemu zmniejszeniu przerostu konch, by pacjent mógł swobodniej oddychać nosem.

Analizy kliniczne wskazują na wyraźny związek między zabiegiem zmniejszenia małżowin nosowych a poprawą subiektywnie ocenianej jakości snu i ograniczeniem chrapania. Choć konchoplastyka nie jest stricte metodą leczenia obturacyjnego bezdechu sennego (OBPS), zdarza się, że pacjenci z łagodną postacią tego schorzenia doświadczają wyraźnej ulgi po zabiegu. W licznych artykułach medycznych zwraca się uwagę, że najważniejsza pozostaje trafna diagnostyka. Jeśli małżowiny nosowe są głównym problemem niedrożności dróg oddechowych, konchoplastyka często przynosi poprawę. Natomiast gdy pacjent ma wieloczynnikowe uwarunkowania chrapania (np. otyłość, duży migdałek podniebienny, zapadanie języka), sama korekcja konch nie wystarczy. Część badań do oceny chrapania zgłaszanego przez partnera bądź partnerkę posługuje się skalą analogową, a także ankietami subiektywnego komfortu snu. W punktowanych kwestionariuszach badający notują istotną poprawę po wykonaniu konchoplastyki. Badanie polisomnograficzne wykazuje zmniejszenie epizodów spłyconego oddechu oraz skrócenie momentów oddychania ustami. Ostateczna decyzja o zabiegu wynika z konsultacji laryngologicznej, gdzie stwierdza się, czy to właśnie zbyt wielkie małżowiny nosowe stoją za nocnym hałasem. W praktyce wyniki potwierdzają, że przy prawidłowej kwalifikacji konchoplastyka małżowin nosowych to wartościowa pomoc dla niedrożności nosa.

Dla kogo

Diagnostyka laryngologiczna zwykle rozpoczyna się od badania endoskopowego. Lekarz ocenia stan małżowin, ewentualny obrzęk, przerost lub krzywiznę przegrody. Jeśli problem dotyczy wyłącznie konch, a pozostałe elementy są w normie, doktor sugeruje konchoplastykę. Nie wszyscy pacjenci z przerostem konch muszą od razu sięgać po nóż chirurgiczny – czasem leczenie farmakologiczne daje wystarczającą poprawę. Gdy mimo stosowanych leków i sprayów donosowych objawy nie ustępują, a chrapanie wciąż zakłóca sen, operacyjna redukcja tkanki może być jedynym rozwiązaniem. Zabieg można połączyć z septoplastyką, czyli poprawianiem przegrody nosowej, jeśli i tam istnieją widoczne deformacje. Bywa, że chrapanie nieco spada, lecz część problemu powiązana z tylnymi strukturami (np. wiotkość języczka) nie. Osoby wykazujące łagodne epizody bezdechów sennych również mogą zyskać na konchoplastyce, bowiem lepsze przewietrzanie nosa pomaga w leczeniu wszelkich zaburzeń oddychania. Przed podjęciem decyzji lekarz ocenia ogólny stan zdrowia i historię pacjenta. Musi mieć pewność, że korzyści z zabiegu przewyższają potencjalne ryzyko.

Proces rekonwalescencji

Po zabiegu nos potrzebuje czasu na regenerację. Choć wiele zależy od zastosowanej techniki (radiofrekwencja, laser, ultradźwięki czy metoda klasyczna), zazwyczaj pacjent powinien unikać intensywnego wysiłku fizycznego przez co najmniej kilkanaście dni. Początkowo może pojawić się niewielkie krwawienie lub wysięk surowiczy z nosa, co jest normalne i ustępuje w ciągu kolejnych dni. Trzeba solidnie dbać o czystość jam nosowych. Lekarz często zaleca nawilżanie roztworem soli fizjologicznej, aby złagodzić suchość i przyspieszyć powrót do naturalnej równowagi. Odczuwamy przejściowy dyskomfort, ból i uczucie zablokowania nosa, szczególnie gdy występuje obrzęk po zabiegu. Z czasem tkanka się zregeneruje, rany zagoją, a drożność poprawi. Potem wizyta kontrolna, czasem kilka, kiedy laryngolog usuwa ewentualne skrzepy i ocenia sposób gojenia. Pacjent w pierwszych tygodniach powinien unikać gorących kąpieli, sauny i lotów samolotem. Gdy proces regeneracji zakończy się pomyślnie, nos będzie bardziej drożny.

Jednak konchoplastyka nie rozwiązuje wszystkich problemów z oddychaniem, zwłaszcza jeżeli problem wynika z innych czynników anatomicznych bądź z nadwagi. Równolegle warto zmienić nawyki żywieniowe i zredukować masę ciała. Nawet kilka kilogramów mniej obniżyć objętość tkanek zapadających się w okolicy gardła. Należy przed snem unikać alkoholu, bowiem rozluźnia mięśnie i zwiększa ryzyko intensywnego chrapania. W niektórych sytuacjach korzysta się z aparatów ortodontycznych. Z kolei w cięższych przypadkach bezdechu sennego, gdy pacjent doświadcza regularnych epizodów zatrzymania oddechu mają zastosowanie aparaty CPAP (urządzenie dostarczające powietrze pod dodatnim ciśnieniem. Obok tego istnieją ćwiczenia wzmacniające mięśnie języka i podniebienia.